LATIS is een specifieke GIS-tool ontwikkeld door het Waterbouwkundig Laboratorium in samenwerking met Universiteit Gent en wordt gebruikt voor het bepalen van overstromingsschade en risico. De tool berekent zowel het economisch risico (uitgedrukt in euro/jaar) als het risico op slachtoffers (uitgedrukt in slachtoffers/jaar). Hierbij is het overstromingsrisico het product van de kans van een overstroming en de schade van die overstroming. De schade van een bepaalde overstroming wordt bepaald door de waterdiepte en de maximale schade, wat dan weer afhankelijk is van het landgebruikstype en de socio-economische context.
Het berekenen van schade en risico gebeurt in verschillende stappen:
Een belangrijke parameter in overstromingsrisicoberekeningen is een correcte landgebruikskaart, gezien sommige landgebruiksklassen (bv. residentiële gebouwen) grotere schade zullen veroorzaken dan andere (bv. weiland). LATIS gebruikt een zeer gedetailleerde landgebruikskaart tot op het niveau van percelen. De exacte locatie van gebouwen (residentiële en industriële), wegen en andere constructies worden in rekening gebracht. Op basis van deze landgebruiksinformatie en socio-economische data is het mogelijk een maximale schadekaart op te stellen. Deze kaart geeft de potentiële schade weer die zou optreden als een overstroming de volledige vernietiging van een goed (gebouw, akkerland, weg, ...) zou veroorzaken en is verschillend voor elke landgebruiksklasse.
In een volgende stap wordt de maximale schadekaart gecombineerd met verschillende overstromingskaarten zodat voor elke overstromingskaart een overeenkomstige werkelijke schadekaart wordt berekend. Om tot deze werkelijke schadekaart te komen, wordt gebruik gemaakt van schadefuncties die de werkelijke schade berekenen als functie van de waterdiepte en de maximale schade voor een bepaalde landgebruiksklasse. Deze theoretische schadefuncties (die opgesteld zijn door experten) zijn meestal overgenomen uit het buitenland. Vooral in Engeland en Nederland werd in het verleden reeds veel onderzoek gedaan naar het opstellen van schadefuncties.
In de laatste stap worden de schadekaarten voor de verschillende terugkeerperioden ten slotte met elkaar gecombineerd tot één risicokaart.
Naast het berekenen van economische schade kan in LATIS ook de ‘menselijke’ schade berekend worden, namelijk het aantal dodelijke slachtoffers bij een overstroming. Hoge stijgsnelheden verkleinen de mogelijkheden om te vluchten en hoge stroomsnelheden doen het gevaar toenemen dat huizen instorten. Daarom wordt naast de waterdiepte ook rekening gehouden met de stroomsnelheid en de stijgsnelheid bij het berekenen van het aantal slachtoffers.
De hierboven beschreven methodologie werd in de voorbije jaren ingezet in tal van studies in Vlaanderen, van het berekenen van de impact van verschillende klimaatscenario’s tot het bestuderen van de verschillende alternatieven in het Kustveiligheidsplan. LATIS blijft een belangrijke rol spelen bij het voldoen aan de eisen van de Europese Overstromingsrichtlijn (Richtlijn 2007/60/EG).
LATIS is opgebouwd in Microsoft.NET met behulp van de Idrisi API (raster-GIS, Clark Labs). De gebruikersinterface en het algoritme van het model zijn geïmplementeerd in C#.Net.