We zijn het er ons vaak niet van bewust maar grote delen van ons woon- en werkgebied worden beschermd door waterkeringen, zoals dijken en oevers. De sterkte en kwaliteit van deze waterkerende grondconstructies zullen moeten worden onderhouden en beheerd om een zo hoog mogelijk veiligheidsniveau te behouden. Net als de seizoenen in een jaar heeft het dijk- en oeverbeheer een terugkerend cyclisch karakter. Dijken dienen blijvend te worden geïnspecteerd, onderhouden en getoetst. De dijkbeheerder heeft daarbij de zorgplicht.
Samenwerking
In 2015 werd binnen de Vlaamse overheid het Kennis Netwerk Dijken (KND) opgericht. Dit netwerk is een samenwerkingsverband tussen de dijk- en oeverbeheerders en de technisch ondersteunende diensten van de Vlaamse overheid die betrokken zijn bij het dijk- en oeverbeheer. Vanuit de beheerders zijn dit De Vlaamse Waterweg (voorheen Waterwegen & Zeekanaal en N.V. De Scheepvaart), de Vlaamse Milieu Maatschappij en MDK afdeling Kust, en vanuit de ondersteunende diensten (kennisinstituten) zijn dit de afdeling Geotechniek, het Waterbouwkundig Laboratorium, het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek en het Agentschap Informatie Vlaanderen.
Doelstelling
De hoofddoelstelling van het Kennis Netwerk Dijken is het ondersteunen van de beheerders door het uitbouwen van een gemeenschappelijk kennisnetwerk voor het dijk- en oeverbeheer en het versterken van de communicatie en de samenwerking tussen alle betrokken partners. Hiervoor zijn in een samenwerkingsovereenkomst gezamenlijke doelstellingen vastgesteld, die worden uitgewerkt in concrete projecten van een rollende meerjarenplanning. Deze projecten worden begeleid door thematische werkgroepen en geëvalueerd door een stuurgroep die minimaal 2x per jaar samenkomt. De stuurgroep bestaat uit afgevaardigden van elk van de partners.
Naast kennisuitwisseling en samenwerking richt de meerjarenplanning van het Kennis Netwerk Dijken zich op het opstellen van handboeken voor vijf hoofdthema’s binnen het dijk- en oeverbeheer, namelijk:
- dijkdatabeheer
- inspectie en onderhoud,
- toepassing van meet- en monitoringstechnieken,
- (numerieke) toetsing,
- en ontwerp en aanleg van nieuwe dijken.
Deze handboeken hebben tot doel richtlijnen te geven voor een efficiënte en wetenschappelijk onderbouwde aanpak (een ‘best practice’) van elk van de onderdelen van het dijk- en oeverbeheer binnen de Vlaamse context.
Tevens is het de bedoeling om in deze handboeken ook advies te geven t.a.v. het ontwikkelen en/of uitbouwen van benodigde software en/of ICT-infrastructuur (applicaties). Gezien de huidige grote hoeveelheden data(stromen) zijn overkoepelende afspraken en integrale beheertools namelijk noodzakelijk voor een overzichtelijk en kostenefficiënt dijk(data)beheer. Indien gewenst kunnen tenslotte ook gezamenlijke pilotprojecten worden uitgevoerd om bepaalde applicaties (tools) of methodieken op een efficiënte en integrale manier te beproeven.
Faalmechanismen
Binnen het beheer van het dijkpatrimonium zijn toetsing en inspectie de twee onderdelen die de dijksterkte moeten beoordelen en bewaken. De beoordeling van de dijksterkte en daarmee het veiligheidsniveau wordt gedaan op basis van mogelijk optredende faalmechanismen. Zes maatgevende faalmechanismen voor de Vlaamse zee- en rivierdijken zijn geselecteerd. Idealiter worden alle dijken binnen een beheergebied minstens één keer getoetst en visueel geïnspecteerd, waarna (afhankelijk van de noodzaak en capaciteit) cyclische inspectierondes en toetsrondes worden herhaald met een bepaalde frequentie om te controleren of het gewenste veiligheidsniveau aanwezig blijft.
Dijkdatabeheer
Door het uitvoeren van inspecties en metingen worden de nodige gegevens verkregen om de aanwezige dijksterkte te kunnen bepalen. Uit zowel gesprekken met verschillende betrokkenen binnen het dijkbeheer als uit de grote hoeveelheden data- en informatie(stromen) die volgen uit de toepassing van de meettechnieken en inspecties bleek een duidelijke nood aan een integrale en een overzichtelijke aanpak van het dijkdatabeheer. Binnen een aantal KND-projecten wordt daarom gewerkt aan de afstemming van alle databanken en de ontwikkeling van applicaties voor zowel het verkrijgen van het benodigde overzicht van alle beschikbare data (DOV - DIJKENVERKENNER) als aan tools voor de opvolging van bijv. continue monitoring (GEO -GISMO) en de verwerking van hoogtedata (AIV - BVK). Binnen GISMO worden tevens de mogelijkheden van real-time monitoring met behulp van sensortechnologieën onderzocht (zgn. ‘slimme dijken’).
Dijk- en oeverinspecties
Om een integrale aanpak van (visuele) dijkinspecties te realiseren wordt binnen een KND-werkgroep momenteel gewerkt aan een handboek met uniforme methodiek voor de inspectie van dijken en oevers in Vlaanderen. Waarbij ook gekeken wordt naar mogelijkheden voor een digitale applicatie voor het uitvoeren van inspecties, een zogenaamde veldapplicatie. Vervolgens is het de bedoeling om een cursus dijk- en oeverinspectie te realiseren op basis van de opgestelde methodiek en eventueel de gekozen veldapplicatie(s).
Meet- en monitoringstechnieken
De afgelopen jaren zijn verschillende meet- en monitoringstechnieken beproefd. Deze technieken kunnen worden ingezet voor zowel het verkrijgen van de gegevens die nodig zijn voor dijksterkte bepaling als voor het uitvoeren van (numerieke) inspecties, de zogeheten detectietechnieken. Om de inzet van de meettechnieken te structureren zijn categorieën van dijkdata bepaald die minimaal nodig zijn voor een dijksterkte beoordeling (de basisgegevens). Op basis van deze categorieën en de beproefde technieken is een stappenplan voorgesteld voor het verkrijgen van deze basisgegevens.
Trefdag
Het Kennis Netwerk Dijken organiseert jaarlijks een Trefdag Dijkinspectie en –onderhoud. Deze trefdagen zijn bedoeld voor alle beheerders, onderzoekers en andere betrokkenen binnen het dijk- en oeverbeheer van de Vlaamse overheid. Dergelijke dagen kunnen bestaan uit een combinatie van terreinbezoeken, workshops en/of lezingen. Mocht je geïnteresseerd zijn om eens deel te nemen aan een trefdag, houd dan je e-mailbox en/of de agenda op deze site in het oog!
